Abstract:

De steentijd is vernoemd naar de stenen gereedschappen die mensen in deze tijd maakten. In werkelijkheid gebruikten ze nog veel meer materialen, zoals hout, bot, gewei en plantenvezels, maar die blijven zelden bewaard in de bodem. Ze vergaan. In de natte West-Nederlandse bodem hebben we het geluk dat deze vergankelijke materialen de tand des tijds soms hebben doorstaan: houten bogen, waarmee de jager-verzamelaars en eerste boeren hun buit vingen, boomstamkano’s waarmee ze door het natte landschap voeren, gereedschap van bot en gewei, visfuiken van dunne twijgen, verkoolde etensresten en fijn basttextiel. Helaas zien deze bijzondere vondsten er op het eerste gezicht weinig spectaculair uit. De boog is gebroken, de kano is een kromme plank, het textiel een bruine blob en wat kan een verkoolde eikel ons vertellen over het leven in de steentijd?

In dit boek presenteren wij enkele van onze favoriete steentijdvondsten en proberen ze in oude glorie te herstellen door middel van verhalen over hun oorspronkelijke makers, informatie over de gebruikte materialen en een doe-het-zelf-handleiding om ze na te maken. We hopen dat de lezer zo een glimp van de steentijd kan opvangen in zijn of haar eigen tijd.

Contents

Steentijd in onze eigen tijd

1. Steentijd! Mensen, landschap en bewoning in Zuid-Holland
De oude steentijd (in ons land ca. 300.000 – 9650 v. Chr.): ijstijden en vroege mensen
De middensteentijd (ca. 9.600‑5.300 v. Chr.): jager-verzamelaars in een warm klimaat
De nieuwe steentijd (5300‑2000 v. Chr.): jagers worden boeren

2. De eerste multitool – een vuistbijl van de Maasvlakte
Land onder zee
Wommersomkwartsiet
Staal van de steentijd
Waar komt vuursteen vandaan?
Vuursteen bewerken
Hoe maak je zelf een vuistbijl zoals die van de Maasvlakte?
Gereedschap van afslagen
Alternatieven voor vuursteen

3. Steentijd-scheikunde – neanderthaler-berkenpek van de Zandmotor
Van lijm tot kauwgom
Andere lijmsoorten
Hoe maak je een mesje met berkenpek-handvat?

4. Aan tafel! – de eikels van de Yangtzehaven
Het steentijdmenu
Hoe maak je iets lekkers van eikels?

5. Op jacht – de boog van Hardinxveld-Polderweg
Op jacht met pijl en boog
Boogpezen
Pijlen
Accessoires
Het gebruik van bogen
De technologie van bogen
Hoe maak je zelf een boog à la Polderweg?
Voor de jacht op klein wild

6. Van boom tot boot- de kano van Hardinxveld-De Bruin
Varen in het verre verleden
Kanoën in de delta
Peddels
Hoe maak je zelf een boomstamkano?

7. Recycling – een geweibijl van Hardinxveld-De Bruin
Gereedschap van gewei
Geweibewerking op de donken
Het gebruik van geweibijlen
Hoe maak je zelf een geweibijl?

8. Mooi bot is niet lelijk – de zwanenbotpriem van Hardinxveld
Van buit tot bijl
Benen gereedschap in gebruik
Hoe maak je zelf een priem van zwanenbot?

9. Al wij verlangen is een vis te vangen – de fuik van Bergschenhoek
Vissen met fuiken
Fuiken en weren in gebruik
Hoe maak je zelf een fuik à la Bergschenhoek?

10. Vuur! – de vuurslagen van Schipluiden
Van bliksem tot vuurslag
Gebruik van vuur
De technologie van vuur
Hoe maak je een vuurslag?
Hoe maak je tondel?
Vuur maken met de vuurslag
Vuur maken door wrijving: de handboor
Vuur maken door wrijving: de vuurboog

11. Steentijdbling – de kralen van Schipluiden
Chique in Schipluiden
Steentijdbling
Het gebruik van kralen
Steentijd-kralenmakers aan het werk
Hoe maak je zelf steentijdkralen?

12. Slow fashion – wilgenbastvlechtwerk uit Schipluiden
Van koordje tot weefsel
Steentijdmode
De grondstoffen voor steentijdtextiel
Hoe maak je zelf textiel van wilgenbast?

13. Stenen voor brood – de maalstenen van Den Haag-Wateringse Binnentuinen
Maalstenen in de steentijd
Hoe maak je zelf een maalsteen?

14. Creatief met klei – de klokbeker van Molenaarsgraaf
Aardewerk in vele vormen
Aardewerk in gebruik
Hoe maak je zelf een klokbeker à la Molenaarsgraaf?

Dankwoord
Literatuurlijst
Afbeeldingenverantwoording