Abstract:

Het rijengrafveld op de Donderberg bij Rhenen (provincie Utrecht) is de grootste, langst gebruikte en mogelijk rijkste vroegmiddeleeuwse begraafplaats van Nederland. Het bevatte ruim 1100 graven uit de vierde tot en met achtste eeuw na Chr.: circa 300 crematies, 820 lijkbegravingen en 14 paardengraven. Uit de grafkuilen zijn meer dan 3000 voorwerpen geborgen, die zich nu in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden bevinden. Ze vormen opvallend rijke collecties sieraden, kralen, glaswerk, keramiek (meer dan 850 stuks), wapens, werktuigen en hergebruikt Romeins materiaal.

Landschappelijk bevindt het grafveld zich op de oostelijke punt van een stuwwal, die ook andere vroegmiddeleeuwse vondsten opleverde, waaronder een goudschat en een muntschat, maar ook rijke prehistorische graven. Op de Donderberg hebben mensen hun doden op hetzelfde terrein en op min of meer dezelfde wijze begraven tussen circa 375 en 750 na Chr., omgerekend zo’n twintig generaties lang. Deze periode omvat de overgang van de Laat-Romeinse tijd naar die van Friezen, Franken, Saksen en de introductie van het christendom. Maar is er iets van die ‘etiketten’ terug te vinden in de begravingen?

Het Rhenense grafveld werd in het voorjaar van 1951 opgegraven. Hoewel wetenschappers, pers en publiek direct het belang van de vondst inzagen, bleef de Donderberg ongepubliceerd. Dit boekje is het resultaat van het Odyssee-project ‘Reviving Rhenen’, samen met een wetenschappelijke catalogus en een tentoonstelling in Museum Het Rondeel in Rhenen. Samen brengen ze dit omvangrijke vroegmiddeleeuwse complex over het voetlicht, precies zestig jaar na de ontdekking ervan.

Over deze vindplaats verscheen ook Das Gräberfeld auf dem Donderberg bei Rhenen – een uitgebreide catalogus van het gehele grafveld.