Abstract:

De afgelopen 25 jaar (2000-2025) heeft archeologisch onderzoek in Nederland een grote vlucht genomen, met name door nieuwe wetgeving. Er zijn in deze periode naar schatting zo’n 3000 grotere en kleinere opgravingen gedaan, die een veelvoud hiervan aan resultaten hebben opgeleverd. Honderdduizenden vondsten zijn letterlijk ‘boven het maaiveld’ gekomen.

Met ‘Boven het maaiveld’ toont het Rijksmuseum van Oudheden een staalkaart van de Nederlandse en de Caribische archeologie. Maar liefst 61 auteurs die tot het archeologische werkveld behoren, vertellen wat de afgelopen 25 jaar aan kenniswinst heeft opgeleverd. Ze verhalen over wat hun onderzoeken bijzonder en interessant maakt en welke nieuwe zienswijzen en ontdekkingen er in deze periode zijn bijgekomen.

Elke archeologische vindplaats en vondst heeft zijn eigen betekenis of waarde. Een vondst kan een wetenschappelijk of historisch belang hebben, maar ook een ander perspectief bieden. Daarbij gaat het over meer dan het feitelijke archeologische verhaal van de vondsten en vindplaatsen die in de bodem of onder water zijn aangetroffen. Het gaat met name om de waarde van de vondsten. Waarom zijn ze van belang, interessant of een essentiële bijdrage aan onze geschiedenis? Geïnspireerd op verhalen, wetenschappelijke onderzoeken, kenniswinst en emoties die achter een vondst schuilgaan, wordt in dit boek een rijke archeologische ‘schatkist’ geopend.

Deze publicatie is onderdeel van de tentoonstelling Boven het Maaiveld in het Rijksmuseum van Oudheden, Leiden.

Contents

Voorwoord

DEEL 1: Ontdekken
Het verleden is een vreemd land
Het landschap in het verleden
De archeologische speurtocht naar Romeinse tijdelijke legerkampen in Nederland
Verdronken dorpen in Nederland
Doggerland aan het maaiveld
De Limes en het achterland
Inspirerend afval: hoe afval tot kunst werd verheven
De mens maakt het zich gemakkelijk
Mijn vondst: Een eiken stam met streepjescode

DEEL 2: Laboratorium
Nieuwe avonturen in een vreemd land
Oeroude kleefstof
Je bent wat je eet!
Op zoek naar de oorsprong van metaalstromen in de Bronstijd
Neanderthalers en hun voorgangers in Nederland
Revolutie in de Steentijd
Eilanden in verbinding
Middeleeuwse archeologie in de 21e eeuw
Mijn vondst: Raadselachtige sinaasappelpartjes van vuursteen

DEEL 3: Bijzonder gevonden
Van wie is de archeologie?
Van tweespalt tot een participatieve samenwerkingspraktijk in de metaaldetectie
Van priegelwerk tot scheepshellingen
Scheepsarcheologie in Nederland in de afgelopen 25 jaar
Mijn vondst: Van mogelijke diefstal, brand of plundering tot in handen van een Flakkeese speurneus

DEEL 4: Stille getuigen
Verhalenvertellers, verhalenversterkers: de stem van een archeologische vondst
Een Romeins slagveld?
Gemerkte lading
Het paardenmassagraf van Borgharen
Archeologie van de Tweede Wereldoorlog
‘Vorstelijke topstukken’ in sacrale grafheuvellandschappen
Bijzondere vondsten, bijzondere plekken en bijzondere verhalen
Devotie langs de Limes in Herwen-Hemeling
De onschatbare waarde van kleine reliekhouders
Mijn vondst: Een vroegmiddeleeuws grafveld met internationale allure

DEEL 5: Zelf
Oertijd en aapmens
De persoonlijke geheimen van ons DNA
Van oer naar boer
Spraakmakende zeelui: Vikingen als voorbeeld
Stemmen van de voorouders
Zien en gezien worden
Graven naar gender en geslacht
Mijn vondst: Mijn ontmoeting met de West-Friese Bronstijd

DEEL 6: Samen
Publieke archeologie
Op weg naar nieuwe vormen van publieksarcheologie
Van protest naar publieksarcheologie
Mijn vondst: Amulet van kornalijn

Verder lezen